The White Lotus ve Ahlaki Çöküşün Estetik Hâli: Batı Medeniyeti Nereye Gidiyor?

     Giriş: Lüksün Ardındaki Boşluk

     HBO’nun çok konuşulan dizisi The White Lotus, ilk bakışta zenginlerin tatilini konu alan, mizah ile dramı harmanlayan bir yapım gibi görünebilir. Tropikal otel ortamında geçen bu dizinin her sezonu, farklı bir coğrafyada tatil yapan Batılı elitlerin iç dünyasına açılan bir pencere sunar. Ne var ki bu pencere, sadece ferdi trajedilere değil, aynı zamanda bir medeniyetin topyekûn ahlaki çöküşüne işaret ediyor.

     Dizi; sadakatsizlik, cinsiyet rolleriyle oynama, aile yapısının çözülmesi, homoseksüellik ve tüketim kültürü gibi temaları üzerinden Batı’nın geldiği noktayı gözler önüne seriyor. Bu yazıda, The White Lotus dizisini merkeze alarak Batı’nın sözde “medenileşme” vetiresinin aslında insanı yozlaştırdığına ve fıtratından kopardığına değineceğiz. Bizim perspektifimizden, bu çöküşün izini süreceğiz.

diziden bir kare, topitoplar ekseriyette!

     1. Evlilik ve Aile mi Dediniz?

     Dizinin belki de en çarpıcı tarafı, evli karakterlerin birbirlerine karşı sadakatsizliğinin neredeyse sıradan bir davranış gibi işlenmesidir. Her sezon, evlilik içinde olan karakterler arasında gizli ilişkiler, kısa süreli hevesler ve aldatmalar dizinin temel dinamiklerinden biri hâline gelir. Modern Batı kültüründe, "şahsi özgürlük" adı altında ahlaki sınırların giderek belirsizleştiği, evlilik gibi kutsi bağların ferdi arzular uğruna kolayca harcandığı bir tablo çizilmektedir. Sözüm ona felsefi yaklaşımlar ve daha bir sürü yaldızlı argüman, "yüksek eğitim" almış eşlerin ağızlarında dolanır, her şeye bir kulp bulmaya çalışılır. Kariyer peşinde koşan kadınların evliliklerinde zaten, erkekler iyice perişan! Çocuklar ise, "özerklikten" tam özgürlüğe geçerken, aileleri ile olan herhangi bir manevi tarafı olmayan maddi bağ, iyice kendini belli eder. Çocukların, ebeveynlerin sözlerini dinlemek gibi bir çabası olmadığı gibi, anne terbiyesi gibi şeylerden mahrum oldukları için de, ilerideki yaşamlarında sahip olacakları tüm ahlaksızlıklara, daha küçükten "ısınmış" olur! Eşler arasında olmayan sıcaklık ve samimiyet, çocuklarla olan ilişkilerde iyice gün yüzüne çıkar zira. 

     Dolayısıyla, Batı'nın "evlilik" mefhumu, tamamıyla sözde, sathi, hiçbir derinliği olmayan, çoğu zaman çıkara dayalı, pragmatik ve soğuk bir sözleşmedir. Tarafları ve yeni nesilleri, kötülük ve ahlaksızlıktan korumak, sıcak bir yuva teşkil etmek gibi fazilet ve misyonu yoktur!

2. Homoseksüelliğin Normalleşmesi ve Dayatılması

     The White Lotus’un ikinci sezonu, özellikle homoseksüel karakterlerin ilişkilerini öne çıkarmasıyla dikkat çeker. Bu durum, yalnızca bir temsil meselesi değil, izleyiciye sürekli “bu da normaldir” mesajının verilmesidir. Artık dizilerde bu ilişkiler yalnızca görünmekle kalmıyor, aynı zamanda yüceltiliyor ve heteroseksüel ilişkilerden daha derin, daha manalı gösteriliyor. Zaten bazı dizi ve sinema seyretme platformu, birkaç senedir çok yoğun bir LGBT propagandası ve gündemi ile sürekli karşımızda. Hiç alakasız ve ana hikayeye hiçbir şey katmayan sapık karakterler, bir vesileyle, seyircinin gözüne sokuluyor. Cancel culture denilen ve kendi gibi düşünmeyen her kişi ve akımı lekelemek niyeti ile hareket eden kepaze linç kültürü de, yangına körükle gitmek konusunda elinden geleni ardına koymuyor!

3. Erkekliğin ve Kadınlığın Değersizleştirilmesi

     Dizideki erkek karakterler çoğu zaman edilgen, zayıf ya da suçlu konumundadır. Kadın karakterler ise ya manipülatif ya da "güçlü" olmanın sınırlarını zorlayan figürlerdir. Akademik kariyeri zirvede veya çalıştığı pozisyon itibariyle, herkesi imrendirecek konumda. Süklüm-püklüm erkek de, ya karısının başa kakmalarından ve dırdırından bıkmış onu gizli gizli aldatıyor ya da kuyruğunu kıstırmış kedi gibi oturup, çeşitli planlar kuruyor! 

     Bu yönüyle dizi, Batı’da cinsiyet rollerinin altüst olduğunu, fıtrata aykırı yeni modellerin empoze edildiğini göstermektedir. 

4. Tüketim, Hedonizm, Nefs, Kibir ve Boşluk

     Dizideki karakterlerin neredeyse hepsi maddi olarak zengin, refah içinde yaşıyor. Ancak bu refah, onları mutlu kılmıyor. Huzursuzluk, yalnızlık, güvensizlik, entelektüel kibrin getirdiği sonsuz şüpheler ve anlamsızlık hissi neredeyse tüm karakterlerin ortak paydası. Para, her türlü zevk, seyahat, lüks tüketim… hiçbir şey onları tatmin etmiyor. Tatmin etmesi de mümkün değil çünki bedenin isteklerini yerine getirmiş olmak, ruhi rahatlamaya pek bir faydası olmuyor.

5. Tek Eşlilik ve Erkeğin Dramı

      Seküler Batı'nın dayattığı şeylerden biri de, tarihte çok az cemiyette rastlanan monogami yani tekeşlilik. Dizi, bu bakımdan da erkeğin, adeta kolu kanadı kırılmış, çaresiz halinin bir aynası. Yukarıda saydığımız sıkıntılarının üzerine bu da konulduğunda, erkeğin hali hakikaten içler acısı oluyor. Daha doğrusu, hepsi birbiri ile alakalı ve ailenin direği olması gereken erkeği, bulunması gereken pozisyondan uzaklaştırıp adeta eritiyor! Zira hasbelkader evlendiği ve tabiri caizse tek kurşununu harcadığı kadın, kendisine zaten az alaka gösteren ve kariyer yahut iş peşinde koşan soğuk bir gölgeye dönüşünce, erkeğin yapacağı tek bir şey kalıyor; aldatmak. Soluğu aşağı kadınların koynunda alan erkek de, suçluluk psikolojisi kabardıkça da ya ailesinden giderek uzaklaşıyor ya da yalan söyleme konusunda uzmanlaşan bir iki yüzlü olup çıkıyor. 

Netice: Batı Nereye?

     The White Lotus, modern Batı’nın geldiği noktayı gözler önüne seren bir tür medeniyet eleştirisidir. Ancak bu eleştiri, izleyiciye ne bir çözüm sunar ne de kurtuluş yolu gösterir. Çünkü Batı'nın sahip olduğu değer sistemi, çürümüş temeller üzerine kuruludur. Ardı arkası kesilmeyen göç dalgaları ile iyice köşeye sıkışan bu sistem, hedonizmin ve bencilliğin pençesindeki fertlere merhem olmaktan çok uzak. Bakir coğrafyaların sömürüldüğü günlerin akabinde tesis edilen bu muvakkat zenginlik, daha ne kadar zaman, yalancı ve sun'i gülücükler saçmaya devam edecek acaba?!

İmam-ı Rabbani'nin Mektubat Kitabında Neler Var

     Ahmed bin Abdülehad ya da Ahmed Faruki Serhendi yahut daha ziyade tanınan adıyla "İmam-ı Rabbani"nin, kendi zamanında yaşamış olan muhtelif zevata yazdığı mektuplardan müteşekkil kitaba verilen isim bu. Kendisi, bid'atlerle olan mücadelesi, emr-i bil maruf yapmaktaki hassasiyeti, kelam, fıkıh ve tasavvuftaki derinliği, gelecek olan nesillere ışık tutması, yetiştirdiği (oğulları dahil) talebelerinin mükemmelliği ve dahan birçok üstün vasfı sebebiyle, "Müceddid-i Elf-i Sani" yani "ikinci binli yılların yenileyicisi" olarak da tanınmıştır. Üç cilt olarak toplanan ve çeşitli tercümeleri bulunan Mektubat'ta, kabaca hangi başlıklar var onlara bir bakalım (Allah'a ve Resulüne sevgi ve itaat zaten temeli olduğu için aşağıya yazılmadı):

     1. İtikad: Bu zatın kendisi, ilm-i kelamda müctehid olduğu için, mektuplarında çok derin itikadi meseleler vardır. Nitekim, dağda, çölde ve buna benzer yerlerde yaşayıp (şevahık-ı cibal), hiçbir dine inanmayan hatta puta tapan müşriklerin, Cennet veya Cehenneme gitmesi mevzusunda, kendisinin ictihadı, İmam-ı Matüridi ve İmam-ı Eşari'den farklı olarak şöyledir: "Bu müşrikler, Cennet’e de, Cehennem’e de girmeyecek, ahirette dirildikten sonra, hesaba çekilip, kabahatleri kadar mahşer yerinde azap çekeceklerdir. Herkesin hakkı verildikten sonra, bütün hayvanlar gibi, bunlar da yok edileceklerdir. Herkesin aklı, birçok dünya işlerinde bile şaşırıp yanılırken, iyiliği, merhameti sonsuz olan sahibimizin, peygamberleriyle haber vermeden, yalnız akılları ile bulamadıkları için, kullarını sonsuz olarak ateşte yakacağını söylemek, bu fakire ağır geliyor. Böyle kimselerin sonsuz olarak Cennet’te kalacaklarını söylemek, nasıl çok yersizse, sonsuz azap çekeceklerini söylemek de, öyle yersiz oluyor. O halde, cevabın doğrusu, bize bildirilendir. Yani mahşer günü, hesapları görüldükten sonra yok edileceklerdir." 

İlm-i kelamın her meselesinde ayrı ictihadı olmasına rağmen, meselelerin çoğunda, İmam-ı Matüridi ile birliktedir. 1. cilt 266. mektup, kendisine bahşedilen akaid ilminin bazısını içermektedir. Dolayısıyla bu kitabı okuyan, Ehl-i Sünnet mezhebinin çok ince meselelerine vâkıf olur.  

     2. Fıkıh: Mektupların bir kısmı, fıkıh ahkamını ayrıntılı bir şekilde açıklar. Sadece farz ve sünnetler değil, müstehab ve mendub olanları yapmak teşvik edildiği gibi, tenzihi mekruhtan bile sakınmanın ne kadar faziletli olduğu üzerinde ısrarla durulur. Fıkıhta bilhassa namaz ve namazla alakalı tüm bilgiler ve namaz esnasında sakınılması lazım olanlar, bir çok mektupta uzun bir şekilde izah edilir ve namazın dinin temel direği olduğu ve her şeyiyle mükemmel biçimde ifa edilmesi gerektiği, delilleriyle açıklanır.

Hanefi mezhebindekilerin, teşehhüdde otururken parmak kaldırmalarının yanlış olacağını anlatan kısım mesela, tam bir usul-i fıkıh dersidir.

     3. Bid'at ve Bid'atlerden kaçınma: Bu mevzu, birçok mektupta, kılı kırk yararcasına açıklanır ve bid'atlerin, Tarikat-i Nakşibendiye'ye bile bulaştığından esefle bahsedilir. Burada biraz daha derine girip, İmam- ı Rabbani'nin bid'atler konusundaki hassasiyetini incelemek lazım. İslam alimlerinin çoğu, amelde bid’atleri ikiye ayırdı: Sünnete muhalif olmayan yeniliklere, yani birinci asırda aslı bulunanlara, "bid’at-i hasene" dediler. Aslı bulunmayanlara, "bid’at-i seyyie" dediler. İmam-ı Rabbani hazretleri ise, aslı bulunanlara, bid’at ismini bulaştırmadı. Bunlara "sünnet-i hasene" dedi (mevlid okumak, minare, türbe yapmak gibi). Bid’at ismini, yalnız aslı bulunmayanlara verdi. 

     4. Sultan ve Devlet Adamlarına Nasihatler: İmam-ı Rabbani'nin nasıl büyük bir alim olduğunu ve ufkunun ne kadar geniş olduğunu gösteren kısımlarından birisi! Öyle birini düşünün ki, sadece ilmini artırmak, tasavvufta derinleşmek ve talebelerini yetiştirmek ile ilgilenmiyor, bir yandan da çok mühim bir hadisi de hayata geçiriyor: "Din, kılıçların gölgesi altındadır". Yani, dinin ve İslam ahlakının doğru olarak öğrenilmesi ve milletin din yobazlarının, fen yobazlarının iğfallerinden, tuzaklarından kurtulması, kuvvetli bir devletin yardımı ve himayesi ile olur. Bu maksatla, Ahmed Faruki Serhendi, kendi zamanında yaşamış olan ileri gelen devlet adamı ve yöneticilerine nasihat dolu mektuplar yazmış ancak yazarken, o derece nazik ve edepli ifadeler kullanmıştır ki, üslubuna hayran olmamak elde değil! 

Bu mektuplardan birisi ise (3. cilt 47. mektup), doğrudan zamanın padişahı olan Selim Cihangir hana yazılmıştır. Mektubun muhtevası, yukarıdaki hadisin açıklaması hüviyetinde olmakla beraber, İmam-ı Rabbani'nin çok ince ve tatlı üslubu altına gizlenmiş mesajlarla doludur ve esasında, devletin İslamiyet'ten ayrılmaması ve ordusunun daima cihada hazır olması gerektiğini ima eder. İmam-ı Rabbani ise, bu mektupta kendisini, sultanın devletinin ve ordusunun, ancak aşağı bir duacısı olarak görür ve daima onların selameti için dua eder olduğunu belirtir! Bu mektup (ve buna benzer diğerleri) çok mühimdir çünki, Cihangir hanın devlet adamları, büyük veziri ve hatta baş müftüsü Ehl-i Sünnet itikadında değildi. Yine bu meyanda, devletin Diyanet İşleri Reisine ve Han-ı Hanan namıyla tanınan Gucerat Valisi Miraz Abdürrahim'e yazdığı, otuzdan fazla mektup vardır, sadece birinci ciltte.

     5. Tasavvuf: Hacim olarak belki de en çok yer kaplayan başlıktır. Tasavvuf yollarına bulaştırılan bid'atlerden tutun da, günlük yapılması lazım olan zikirlere kadar, sayısız ara başlıkla ele alınır. Tabi, tasavvuf ve ehemmiyetinden çok bahsedilir ama "cahil sofu"nun şeytanın maskarası olacağı da vurgulanarak, tarikat talebelerini ilim öğrenmeye teşvik eder. Bunların yanı sıra, hiç duymadığımız bazı kelime ve mefhumlar da vardır: Kümun ve büruz, kabz ve bast, bî-çun ve bî-çigûne, hafi, ahfa. Duyduklarımız da yok değil: nazar ber kadem, sefer der vatan, yâd-ı daşt, yâd-ı gird, halvet der encümen.

     6. Emr-i bil maruf ne Nehy-i anil münker: İmam-ı Rabbani'nin, bugün bile konuşulan ve izinden gidilen bir alim ve müceddid olmasının arkasında yatan sebeplerden birisi de bu konu üzerindeki hassasiyetidir. Zira, yazdığı bazı mektuplarda, iyiliği emretme ve kötülükte alıkoyma üzerinde titizlikle durduğu görülür. Burada zikredilmesi gerekenlerden birisi mesela şu; kendisinin, Muhyiddin-i Arabi ve onun  yazdıklarına karşı tutunduğu tavır. Arabi'yi olduğu gibi kabul etmenin, Ehl-i Sünnete muhalif olacağını belirtmiş, buna mukabil, her şeyiyle Ehl-i Sünnet dışı tutmanın da uygun olmayacağını belirtmiştir. 

     7. Farz ve Sünnet Dengesi: Günümüzde de, cahil tarikatçilerin tökezlediği yerlerden birisi, mektuplarda çok net olarak farkını belli eder: Farzlar, okyanus gibidir, nafileler (sünnetler dahil) ise, farzların yanında damla kadar bile değildir! Dolayısıyla farzları geciktirecek hatta kazaya bıraktıracak nafileler, ibadet değil, günahtır. Farzların kazalarını yerine getirmeyip de, nafilelerle meşgul olanlar da, haliyle boşa kürek çekmiş olurlar. 

     8. Eski Felsefecilerin Ahmaklığı: İmam-ı Rabbani, eski Yunan felsefecilerinin, İslamiyet'e uymayan sözlerini reddetmiş, yanıldıklarını ispat etmiş ve onları büyük bilenleri rezil etmiştir!

     9. Dünya Sevgisinin Kalpten Çıkarılması: Mektubattan birkaç mektup dahi, safiyane bir şekilde  okuyan birisinin, kalbinde hemen fark edeceği bir değişiklik vardır; dünyaya meylin azalması. Okuyucularının ahiretini kurtarma gayreti, hem üst hem alt metinde hatta aradaki beyit ve şiirlerde bile kendini belli eder. Burada, kendi kardeşine yazdığı bir mektuptan kısa bir bölüm alalım: "Kardeşim! Dünyanın vefasızlığı dillerde dolaşmaktadır. Dünyaya düşkün olanların alçaklıkları, cimrilikleri herkesçe bilinmektedir. Kıymetli ömrünü, böyle faydasız, yalancı için elden kaçırana yazıklar olsun!"

     11. Dini Öğreten Hocaya Teslimiyet: Bu konunun üzerinde de çok durulur ve şu halin altı çizilir: "İki şeyi elden kaçırmamak lazımdır: Birincisi, İslamiyet'in sahibine uymak “aleyhisselam”. İkincisi, bağlı olduğu rehberini yalnız Allah için sevmektir. Bu iki şey varken, hiç bir şey verilmese, hiç üzülmemelidir. Birgün gelir, elbet verirler. Fakat Allah göstermesin, eğer bu ikisinden birisi sarsılırsa, hasıl olan halleri ve zevkleri istidraç bilmelidir. Bunları haraplık ve yıkım saymalıdır." Yine aynı bapta şöyle yazar: "Teveccüh-i pîr-i kâmil dağ gibi zulmeti ve kederleri, her ne yol ile meydana gelirler ise gelsinler, sadık müritten def eder." 

     12. Gençlik Zamanında Yapılan İbadetler: Birçok mektupta, kıymetli olan ibadetin, nefsin azgın seyrettiği gençlik yıllarında yapılan olduğu üzerinde durulur. Bu kısmı doğrudan kitaptan alırsak daha hoş olacak: "Yavrum! Gençlikte, nefsin arzuları, insanı kapladığı gibi, ilim öğrenilecek, ibadet yapılacak en karlı zaman da gençliktir. Gençlikte, şehvetin, asabiyetin kapladığı anlarda, İslamiyet'in bir emrini yerine getirmek, ihtiyarlıkta yapılan aynı ibadetten çok üstün ve kıymetli olur. Çünki maniler karşısında, ibadeti yapmak güçlüğü, sıkıntısı, o ibadetlerin, şanını, şerefini göklere çıkarır. Mani olmayarak, kolay yapılan ibadetler, aşağıda kalır. Harp zamanında, askerin kıymeti artar ve muharebede ufak bir hizmetleri, sulh zamanındaki büyük gayretlerinden daha kıymetli olur."

     13. Eshabın Üstünlüğü: Yine birçok mektupta zikredilen ve inceden inceye, hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde ispat edilen ve hakikaten okurken hayran olunan başlıklardan birisi. Burada elbette, her tarafı kaplayan bid'at bulutlarının neticesinde oluşan bazı bozuk fikirlerin bertaraf edilmesi zaruri olduğu için, kendisi bu mevzuda çok uzun yazılar yazmış hatta bu meyanda, başlı başına bir kitap dahi telif etmiştir.

     14. Sohbetin Ehemmiyeti: Üzerinde basa basa durulan noktalardan biridir. Sohbetle ele geçen feyiz ve bereketin, başka hiçbir şekilde olamayacağı belirtilerek, taliplerin muhakkak bir arada bulunmaya çalışmaları teşvik edilir. Mektupların bazılarında, kendisine tevcih edilen suallere, "bunun cevabı ancak yakın olmakla verilebilir, yazarak olmaz" minvalinde tembihler vardır. 

     15. Kalp Hastalığı ve Kurtulma Çaresi: Bilindiği üzere, kalp denilince iki şey anlaşılır. İlki, fiziki olarak, sol göğsümüzde bulunan kozalak biçimli organdır ki, buna kalb-i sanevberi veya yürek denilir. bunun hasta olması halinde müracaat edilecek tabipler bellidir. bu konumuz dışında. Mevzubahis olan "kalp", işte o yukarıdaki maddi organda bulunan nurdan kuvvettir ki, buna kalb-i hakiki veya gönül adı verilir. İşte bu kalbin hasta olması çok büyük bir sıkıntıdır. Peki nedir bu hastalık; kalbin sahibinden başkasına tutulması, bağlanması, nefsine tâbi olmasıdır. Bu hal, Bakara Suresinin onuncu ayetinde mealen; "kalplerinde hastalık vardır (şek ve nifak)" şeklinde bildirilir. Mektubat'ta bu mevzu sıkça dile getirilir ve bu hastalığın net bir şekilde tedavisi verilir. 

*En sona ufak fakat mühim bir not koymak lazım. Mektubat kitabının bazı kısımlarını anlamak zor olduğu ve haliyle anlaması zor olan konuların, tercümelerinin sıkıntılı olabileceği göz önüne alınarak, piyasada mevcut tercümelere ihtiyatla yaklaşmak lazım. Dolayısıyla Hakikat Kitabevi'nin Mektubat Tercemesi burada çok önemli bir yer kaplıyor. Hatta, "o kadar vaktim yok ama Mektubat'tan biraz tat almak istiyorum, nasıl yapsak acaba" diyenler için, hazır lokmalar da var: Kıymetsiz yazılar!

Aryanlaştırma: Nazi Almanyası'nda Yahudi Mülklerinin Gaspı ve Sosyal Dışlanma

Aryanlaştırmanın Tanımı ve Tarihi Arka Planı

     Aryanlaştırma (Almanca "Arisierung"), Nazi Almanyası'nda 1933'ten 1945'e kadar Yahudilere ait mülklerin sistematik olarak gasp edilmesini ve Yahudi olmayan ("Aryan" olarak nitelendirilen) fertlere, şirketlere veya doğrudan devlete devredilmesini ifade eden bir tabir. Bu vetire, Yahudilere ait ekonomik işletmelerin "Aryan" mülkiyetine geçirilmesini hedeflemiştir. Nazi rejiminin iktidara gelmesiyle 1933 yılında Almanya'da başlayan bu politika, Holokost ile birlikte son bulmuştur.   

     Bu şümullü mülksüzleştirme, Nazi rejiminin temelini oluşturan ırkçı ideolojinin ve antisemitizmin doğrudan bir tezahürüydü. Naziler, kendilerini "Aryan" ırkının mensubu olarak tanımlayarak, bu ırkı kendi ırk hiyerarşilerinin zirvesine, yani "üstün ırk" konumuna yerleştirmişlerdir. Bu idealize edilmiş "Aryan" imajı, propaganda yoluyla sürekli olarak yüceltilmiştir. 

Yahudileri boykot!

 

     Bunun tam aksine, Yahudiler, Naziler tarafından dini bir grup olarak değil, biyolojik olarak aşağı ve "değersiz" bir ırk olarak tanımlanmıştır. Onlar, diğer tüm ırklardan daha aşağıda, hatta "asalak bir ırk" olarak görülmüşlerdir. Bu kafa yapısı, Yahudilerin Almanya'daki varlığının Alman halkı için temelden bir tehdit oluşturduğu ve bu nedenle ortadan kaldırılmaları gerektiği fikrini beslemiştir. Aryanlaştırma, Yahudileri Alman toplumundan ve ekonomisinden tamamen dışlamak, onları fakirleştirmek ve hatta nihayetinde fiziki olarak yok etme hedefine hizmet eden merkezi bir vasıta haline gelmiştir.   

     Aryanlaştırmanın temel gayesi, Yahudileri Almanya'nın ekonomik ve sosyal yaşamından tamamen çıkarmak ve mülklerini "Aryan" Almanlara aktarmaktı. Bu, hem Yahudi nüfusunu zayıflatmayı hem de Nazi rejimine mali kaynak sağlamayı hedefleyen çift yönlü bir stratejiydi.

     Nazilerin "Aryan" ırkının üstünlüğü ve "Yahudi ırkının" parazit olduğu yönündeki inancı, sadece fiziki mülklerin gaspıyla sınırlı kalmamıştır. Bu ideoloji, aynı zamanda entelektüel ve kültürel mülkiyete de el konulmasına yol açmıştır. Eğer Yahudiler "asalak" ve "tehdit" olarak algılanıyorsa, onların sadece ekonomik varlıkları değil, aynı zamanda kültürel ve entelektüel katkıları da "saf" Alman kültüründen arındırılması gereken bir "kirlilik" olarak değerlendirilmiştir. Bu durum, Nazilerin kontrol ve "arındırma" arzusunun ekonomik sınırları aşarak içtimai ve kültürel yaşamın her alanına yayıldığını göstermektedir. Bu toptan yaklaşım, Aryanlaştırmanın sadece bir ekonomik gasp olmadığını, aynı zamanda Yahudi kimliğini ve mirasını cemiyet hafızadan silmeyi hedefleyen totaliter bir kültürel katliamın da parçası olduğunu ortaya koymaktadır. 

Aryanlaştırma Hadisesinin Aşamaları: Gönüllüden Zorunluya

      Aryanlaştırma vetiresi, iki ana ve belirgin aşamada gerçekleşmiştir. Bu aşamalar, Nazi rejiminin Yahudilere yönelik baskısının zaman içinde nasıl kademeli olarak arttığını ve nihayetinde tam bir zorlamaya dönüştüğünü göstermektedir.

1. 1933-1938 Dönemi: "Gönüllü Aryanlaştırma" ve Baskı Mekanizmaları

     Bu ilk aşama, 1933'ten 1938 yazına kadar sürmüştür. Bu dönemde Nazi Almanyası, zaten ekonomik ve içtimai ayrımcılığa maruz kalan Yahudi iş adamlarını ve işletmelerini "gönüllü" olarak, ancak radikal bir şekilde düşük fiyatlarla satmaya teşvik etmiştir. 1933'ün başlarında Almanya'da yaklaşık 100.000 Yahudi işletmesi bulunmaktaydı; bunların yaklaşık yarısı giyim veya ayakkabı satan küçük perakende mağazalarıydı. Geri kalanlar ise farklı büyüklükte fabrika veya atölyeler ya da avukat, doktor ve diğer çeşitli profesyonellere ait ofislerdi.   

     Naziler, bu "gönüllü" satışları hızlandırmak için çeşitli yıldırma taktikleri kullanmıştır. Müşteriler taciz edilmiş, Yahudi işletmelerine karşı boykotlar uygulanmış ve kamu kurumlarının Yahudi işletmelerinden alışveriş yapması yasaklanmıştır. Propaganda, boykotlar ve kanuni düzenlemelerin birleşimiyle oluşan Nazi tazyiki, 1938 yılına gelindiğinde Yahudilere ait işletmelerin yaklaşık üçte ikisinin kapanmasına veya Yahudi olmayanlara satılmasına neden olmuştur. 1933'te var olan 50.000 Yahudi mağazasından 1938'de sadece 9.000'i kalmıştır. Genellikle göç etmekten veya batmakta olan bir işletmeyi satmaktan başka çaresi kalmayan Yahudi sahipleri, işletmelerinin gerçek değerinin yalnızca yüzde 20 ila yüzde 30'u gibi düşük satış fiyatlarını kabul etmek zorunda kalmışlardır. 1933 Nisan'ından 1938 Nisan'ına kadar Yahudilere ait işletmelerin yaklaşık üçte ikisi bu sürede el değiştirmiştir.   

     İlk aşama "gönüllü Aryanlaştırma" olarak adlandırılsa da, Yahudi iş adamlarının maruz kaldığı ekonomik ve sosyal ayrımcılık, boykotlar, tacizler ve işletmelerin gerçek değerinin sadece %20-30'u gibi düşük fiyatlarla satılmaya zorlanması , bu "gönüllülüğün" ağır bir baskı ve cebir altında gerçekleştiğini açıkça ortaya koymaktadır. Bu "gönüllülük" maskesi, Nazi faaliyetlerine meşruiyet kazandırma ve milletlerarası eleştirilerden kaçınma çabası olarak yorumlanabilir. 

2. 1938 Sonrası: "Zorla Aryanlaştırma" ve Kristallnacht'ın Tesiri

     Aryanlaştırma, 9-10 Kasım 1938'deki ülke çapında yaşanan şiddetli pogromlar (Kristallnacht) sonrasında ikinci ve çok daha zorlayıcı aşamasına girmiştir. Kristallnacht'ın hemen ardından, Nazi devleti Yahudilerin ülkedeki çoğu ekonomik faaliyeti yürütmesini yasaklayan yeni düzenlemeler çıkarmıştır. Rejim, kalan her Yahudi işletmesine, derhal zorla satışını denetlemek üzere Yahudi olmayan bir kayyum (Treuhänder) atamıştır. Bu zorunlu hizmet için kayyumun ücreti genellikle satış fiyatından sadece biraz daha azdı ve eski Yahudi sahipleri tarafından ödeniyordu.   

"Kristal Gece"den bir kare!

     12 Kasım 1938'de çıkarılan "Yahudilerin Alman Ekonomik Yaşamından Dışlanmasına İlişkin Talimatname" (Verordnung zur Ausschaltung der Juden aus dem deutschen Wirtschaftsleben) ile kalan tüm işletmeler Yahudi olmayan sahiplere devredilmiş ve gelirlerine el konulmuştur. Bu talimname, Yahudilerin iş yöneticisi olarak görev yapmasını yasaklayarak, Yahudi sahiplerini "Aryan" vekiller atamaya zorlamıştır. Bu vekiller, genellikle parti tarafından desteklenmiş ve kısa süre içinde tüm işletmenin kontrolünü ele geçirmişlerdir. 3 Aralık 1938'de Yahudi taşınmaz mallarının değeri en düşük seviyede dondurulmuş, değerli eşya ve mücevherlerin sadece devlet ofisleri aracılığıyla satılmasına izin verilmiştir. Kristallnacht sonrası durumun tamamen zorunlu hale gelmesi , rejimin artık "gönüllülük" kılıfına ihtiyaç duymadığını göstermektedir. 

Kanuni Çerçeve ve Temel Kararnameler

     Aryanlaştırma süreci, Nazi rejiminin Yahudileri resmi ve iktisadi hayattan dışlamak için çıkardığı kapsamlı bir kanuni ve idari çerçeve ile desteklenmiştir. Bu emirler, Yahudilerin haklarını adım adım ellerinden almayı ve mülklerini gasp etmeyi amaçlamıştır.

Erken Dönem Yasaları ve Dışlama

     1933'ten itibaren yürürlüğe giren "Aryan paragrafı" ve daha sonra Nürnberg Yasaları vasıtasıyla Yahudiler resmi yaşamdan büyük ölçüde dışlanmıştır. "Mesleki Kamu Hizmetinin Restorasyonu Yasası" (7 Nisan 1933) gibi ilk yasalar, Yahudileri memuriyet ve muallimlik gibi amme sektörü işlerinden uzaklaştırmıştır. Bu kanun, Nazi Almanyası'ndaki ilk antisemitist yasa olarak kabul edilir. Yahudi avukatlar, barodan ihraç edilmiş, çiftlik sahibi olmaları engellenmiş ve tıp/hukuk mesleklerindeki faaliyetleri kısıtlanmıştır.   

Nürnberg Yasaları (15 Eylül 1935)

     Çıkan kanunlar, Nazi ırk teorilerini resmileştiren ve Yahudilerin statüsünü belirleyen temel düzenlemeler olmuştur. "Reich Vatandaşlık Yasası" Yahudileri Alman vatandaşlığından çıkarmış, onları siyasi haklardan mahrum bırakmıştır. "Alman Kanını ve Alman Onurunu Koruma Yasası" ise Yahudiler ile "Alman veya Alman kanıyla ilişkili" kişiler arasındaki evlilikleri yasaklamıştır. Bu kanunlar, Yahudilerin Alman toplumundan resmi olarak ayrılmasının mühim bir adımıydı ve onların ekonomik dışlanması için zemin hazırlamıştır.   

Varlık Kayıt ve Gasp Düzenlemeleri

     26 Nisan 1938'de Yahudilerin 5.000 Reichsmark üzerindeki tüm mahalli ve yabancı mülklerini ve varlıklarını bildirmeleri zorunlu kılınmıştır. Bu düzenleme, Nazilerin Yahudi mülklerinin kapsamı hakkında kesin veri elde etmelerini sağlamıştır. 14 Haziran 1938'de İçişleri Bakanlığı tüm Yahudi işletmelerinin kaydını emretmiştir. 1 Ocak 1938'den itibaren Alman Yahudilerinin işletme ve ticaret yapmaları, mal ve hizmet sunmaları yasaklanmıştır.   

Kristallnacht Sonrası Yasalar

     9-10 Kasım 1938 pogromlarının ardından, Yahudilerin çoğu ekonomik faaliyeti yürütmesini yasaklayan yeni düzenlemeler çıkarılmıştır. 12 Kasım 1938'de "Yahudilerin Alman Ekonomik Yaşamından Dışlanmasına Dair Talimname" (Verordnung zur Ausschaltung der Juden aus dem deutschen Wirtschaftsleben) yürürlüğe girmiş, kalan Yahudi işletmeleri Yahudi olmayanlara devredilmiş ve gelirlerine el konulmuştur. 3 Aralık 1938'de Yahudi taşınmaz mallarının değeri en düşük seviyede dondurulmuş, kıymetli eşya ve mücevherlerin sadece devlet ofisleri aracılığıyla satılmasına izin verilmiştir.   

Ad ve Pasaport Düzenlemeleri

     17 Ağustos 1938'de "Ad ve Soyadı Değişikliği Kanunu" ile Yahudi erkeklerin "Israel", kadınların ise "Sara" adını ikinci ad olarak eklemeleri mecburi kılınmıştır. Bu, Nazi yetkililerinin Yahudi başvuru sahiplerine entelektüel mülkiyet tescil ve yenilemelerini reddetmesini kolaylaştırmıştır. 5 Ekim 1938'de Yahudilerin pasaportları geçersiz kılınmış ve göç etmek isteyenlere "J" (Jude - Yahudi) harfi damgalı pasaportlar verilmiştir.

Ekonomik Taraf: Mülk Gaspı ve İktisadi Mekanizmalar    

Maddi Cezalar

     Nazi rejimi, Yahudileri ekonomik olarak sömürmek için çeşitli finansal vasıtalar ve cezalar kullanmıştır:

• "Uçuş Vergisi" (Reichsfluchtsteuer): Almanya'dan göç etmek isteyen Yahudiler, mülklerinin çoğunu devlete bırakmak zorunda kalmış ve fahiş bir "Uçuş Vergisi" ödemekle yükümlü tutulmuşlardır. Bu verginin maksadı, Yahudi veya siyasi mültecileri mülklerinden mahrum bırakmak ve aynı zamanda Alman para veya mallarının yurt dışına çıkışını engellemekti.   

• Bir Milyar Reichsmark Para Cezası: Kristallnacht'ın ardından Hermann Göring, Almanya'daki Yahudi nüfusuna bir milyar Reichsmark (RM) para cezası dayatmıştır. Bu, 5.000 RM'nin üzerinde varlığı olan her Yahudi vergi mükellefinden doğrudan alınan kişisel bir vergiydi.   

• Sigorta Ödemelerinin Gaspı: Devlet, pogrom sonrası mülk onarımlarından mesul tutulan Yahudi mülk sahiplerine ödenmesi gereken tüm sigorta ödemelerine el koymuştur.   

• Bloke Hesaplar: Cezalar ve ek vergiler ödendikten sonra kalan tüm fonlar, Nazi devleti tarafından sıkı bir şekilde denetlenen Alman bankalarındaki bloke hesaplara yatırılmıştır. Sahipler, bu hesaplardan sadece yaşam giderleri için gereken asgari aylık bir miktar çekebiliyordu. Savaş sırasında bu bloke hesaplardaki kalan paralara tamamen el konulmuştur.   

Gasp Edilen Varlıkların Nazi Ekonomisine Katkısı

     Yahudi nüfusundan el konulan mülkler ve değerli eşyalar, büyük ölçekli silah üretimi için fon sağlamanın bir yolu olarak kullanılmıştır. Satışlardan elde edilen kârın bir kısmı Hermann Göring'in başında bulunduğu Dört Yıllık Planlama Ofisi'ne aktarılmıştır. Nazi Ekonomi Bakanı Walter Funk, 1938'e kadar Yahudi mülklerinden iki milyon mark değerinde gasp yapıldığını belirtmiştir.   

Sosyal ve Kültürel Dışlanma

Kamusal Hayattan ve Mesleklerden Dışlanma

     1933'ten itibaren "Aryan paragrafı" ve Nürnberg Yasaları, Yahudileri Almanya'daki resmi hayattan büyük ölçüde dışlamıştır. Yahudiler, memuriyet ve öğretmenlik gibi kamu sektörü işlerinden uzaklaştırılmıştır. Yahudi üniversite öğretim üyeleri, birçok Alman üniversitelerinden çıkarılmıştır. Yahudi çalışanlar işten atılmış, serbest meslek sahiplerinin kendi mesleklerini icra etmeleri yasaklanmıştır. 1933'te Yahudilerin Reich Kültür Odası üyeliği yasaklanmış, bu da onların radyo veya tiyatrolarda çalışamayacakları, resim veya heykel satamayacakları anlamına gelmiştir. 

Entelektüel Mülkiyetin Gaspı ve Kültürel Sansür

     İşletmeler ve ferdi mülklerin gaspının bir parçası olarak, Yahudi kişilerin entelektüel mülkiyetlerinden (patentler, telif hakları) faydalanma kabiliyetleri de ciddi şekilde kısıtlanmıştır. Kültürel eserlere el konulmuş, hatta düzenlenmiştir. "Aryanlaştırma" tabiri bazen Yahudi ilim insanlarının ve kültür sektöründe çalışanların dışlanması ve kültürel gasp bağlamında da kullanılmıştır. Mesela, Gustav Klimt'in Adele Bloch-Bauer Portresi gibi Yahudi insanları tasvir eden eserinin ismi, Yahudilikle bağını kesmek için "Altınlı Kadın" olarak değiştirilmiştir.   

Kilisenin Tesiri

     Aryanlaştırmanın sosyal ve kültürel kısımlarının uygulanmasında çeşitli içtimai aktörlerin de dahli olmuştur. Kamu "Landessippenämter" (eyalet töre ofisleri) başkanları, özellikle Protestan papazlar ve Evanjelik Lüteriyen Kilisesi, "Aryan delili" araştırmalarında ve Nazi ırk politikasının ideolojik propagandasının uygulanmasında önemli rol oynamıştır.

İşgal Edilen Topraklardaki Durum

     Aryanlaştırma vetiresi, Nazi Almanyası ile sınırlı kalmamış, Mihver devletlerine ve işgal altındaki topraklara da yayılmış, böylece Avrupa çapında bir Yahudi mülksüzleştirme ağı oluşturulmuştur. 

Avusturya

     12 Mart 1938'de Avusturya'nın Üçüncü Reich'a ilhakı (Anschluss) sonrasında, Avusturyalı Yahudiler yağmalanmış ve binlerce mülk Aryanlaştırma yoluyla ele geçirilmiştir. Eduard Steiner'e ait Wiener Riesenrad gibi önemli simge yapılar Aryanlaştırılmış ve sahipleri öldürülmüştür. Büyük bankalardan en küçük aile işletmelerine kadar tüm Yahudi işletmeleri gasp edilmiştir. Nazi örgütü Vugesta, gasp edilen Yahudi varlıklarının elden çıkarılmasında kilit rol oynamıştır.   

Fransa

     Vichy Fransası'nda Aryanlaştırma, 18 Ekim 1940 tarihli Nazi talimnamesini müteakiben 22 Temmuz 1941 tarihli Fransız devleti yasasıyla yönetilmiştir. Bu dönemde 10.000 ila 35.000 arasında Fransız işletmesinin Aryanlaştırıldığını bildirilmektedir. Galeries Lafayette gibi büyük ve küçük işletmeler ile sanat galerileri Yahudi olmayanlara devredilmiştir.   

İtalya

     Temmuz 1938'de İtalyanların Aryan ırkının soyundan geldiğini ilan eden Irk Manifestosu yayınlanmıştır. Ekim 1938'de ise İtalya Krallığı'nda Yahudileri, İtalyan vatandaşlığından ve devlet/mesleki pozisyonlardan mahrum bırakan Irk Yasaları yürürlüğe girmiştir.

Romanya

     Romanya'da Aryanlaştırma siyaseti, vergiler ve doğrudan müsadere yoluyla teşvik edilmiştir.

Slovakya

     Slovakya'da 1940'tan 1942'ye kadar, iki binden fazla Yahudi işletmesi tasfiye edilmiş, geri kalanları ise Yahudi olmayan sahiplere devredilerek "Aryanlaştırılmıştır".   

   

Fakirleşme ve Mecburi Göç

Yoksulluk ve Mülksüzleşme

     Aryanlaştırma, Yahudi toplumunu sistematik olarak yoksullaştırmıştır. İşletmelerin değerinin çok altında satılması, fahiş vergiler ve cezalar, sigorta ödemelerine el konulması ve bloke hesap uygulamaları, Yahudilerin tüm mal varlıklarını kaybetmelerine neden olmuştur. Bu durum, Yahudilerin ekonomik istiklalini tamamen ortadan kaldırmış ve onları rejimin insafına bırakmıştır. Almanya'dan göç eden Yahudilerin mülklerinin çok küçük bir kısmını yanlarında götürebildikleri açıktır.   

Zorunlu Göç ve Engeller

     Aryanlaştırma, Yahudileri Almanya'dan göç etmeye zorlamış, ancak aynı zamanda bu göçü finansal olarak imkansız hale getirmiştir. "Uçuş Vergisi" gibi ağır vergiler, Yahudilerin ülkeden ayrılmadan önce mülklerinin çoğunu devlete bırakmalarını gerektirmiştir. Yoksullaşma, birçok Yahudi'nin göç için gerekli maddiyata sahip olmasını engellemiştir.     

Netice

     Başlangıçta "gönüllü" gibi gösterilen ancak aslında ağır baskı ve yıldırma taktikleriyle yürütülen bir aşamayla başlamış olan Aryanlaştırma siyaseti, Kristallnacht pogromlarının ardından ise tamamen zorunlu bir mülksüzleştirme ve dışlama politikasına dönüşmüştür. Nazi rejimi, bu politikayı sürdürebilmek için, Yahudilerin her alanda kendilerini müdafaa edemeyecek duruma getirmiştir. Ekonomik ve sosyal alanlarda, sistematik olarak sürdürülen bu politika, Almanya hudutlarını da aşarak, işgal altındaki Avrupa'ya da yayılmıştır.

     Netice olarak, Aryanlaştırma, Yahudilerin ekonomik, sosyal ve kültürel olarak tamamen tecrit edilmesini hızlandırmakla birlikte, bir yandan Holokost'un finansal ve lojistik altyapısını oluştururken, diğer yandan da Yahudilerin direncini kırmayı hedeflemiştir. Dolayısıyla, Holokost'un öncüsü olarak tarihte yerini almıştır.