The Magic Word Crafted Through Wordplay: Salafiyyah

     Today's world is witnessing the unstoppable spread and rise of a reformed Salafism, striving to adapt to the modern age in some way. The reaction of youth and new converts to the fragmented, weakened, dependent, and humiliated state of the Islamic world is generally (consciously or not) "Salafi." The way those in the West who seek to preserve their identity and refuse to be oppressed act is "Salafi." The resistance of those who believe their country is under occupation is generally "Salafi"... in short, Salafism is experiencing its golden age. So, who are these people and what are their ways and methods?

Hassan al-Banna and Sayyid Qutb

     Essentially, "Salafism" or more accurately, "Salafiyyah," began in the fourth Hijri century, according to Muhammad Abu Zahra's book "History of Islamic Schools", when some individuals who separated from the Hanbali school gave themselves this name. However, in its true sense, it can be said to be the school established by Ahmad ibn Taymiyyah of Harran and his loyal student Ibn al-Qayyim al-Jawziyya. Ibn Taymiyyah, whom Imam Abul Hasan Subki described as "one whose knowledge outweighed his intellect," was initially a Hanbali scholar but later went astray and began to follow his own distinct path. He started saying things no one had ever said before, such as "Allah is a body composed of particles, He moves, and He is obliged to create good things," and "Hell is not eternal; it will end one day." He began to deny Sufi scholars and disliked words like "tawassul, istighathah, tashaffu". He even criticized some of the great Sahaba.

     As for the word "Salafiyyah": The word "Salaf," as is known, means "predecessor" or "one who came before." The disinformation and illusion Established by this language have been accepted even in today's most reputable sources. According to those who follow this path and are unaware of the matter, or those who fall under the sway of Salafis, Salafiyyah is "the path Muslims followed until the Ash'ari and Maturidi schools were established." It is even called "Ahl al-Sunnah al-Khassah." This is a very innocent statement for someone with weak or no knowledge of religion and history. However, with a little research, an incredible amount of misinformation and manipulation emerges. Firstly, stating that "the Ash'ari and Maturidi schools were established later" is fundamentally wrong, because Abul Hasan al-Ash'ari and Abu Mansur al-Maturidi did not establish new schools. They merely codified the existing Ahl al-Sunnah creed in books and explained it in a way that even new converts to Islam could understand.

     Another claim of the Salafis is that "Imam Azam Abu Hanifa and Imam Ghazali explained the Salafiyyah path in their books." However, the word or phrase written in the books of these scholars is "Salaf" and "Salaf al-Salihin" (meaning the name given to the Muslims of the first two centuries praised in hadith). In other words, the Salafi group, seeking a legal basis for themselves and wanting to deceive the Islamic world, has displayed a strange example of wordplay by transforming the term "Salaf" and "Salaf al-Salihin" into "Salafiyyah." It is quite clear in the sources that the term "Salaf" was used for the Sahaba and the Tabi'in. Therefore, the mujtahids and imams explained the creed of Ahl al-Sunnah, which is the creed of the Salaf, not a "Salafiyyah" school. There is no such school as Salafiyyah within the creed of Ahl al-Sunnah wal Jama'ah.

     Let's move on to its historical development: Approximately five centuries after Ibn Taymiyyah and his student Ibn al-Qayyim laid the foundation of this path and codified its principles in books, Salafism was revived as a deceptive element of another movement. After the second half of the 18th century, Muhammad ibn Abd al-Wahhab emerged from the eastern part of the Arabian Peninsula, a region called Najd. He took Muhammad ibn Saud, the tribal chief of a place called Diriyah, with him and opened a completely new path for the Bedouins, who had no share in Islam, whose hearts were hardened, and whose morals were low. The name of the path, quickly established with ample British money and weapons, was seen as "Wahhabism" by those who knew its true nature, purpose, and essence, but as Salafism and the revival of Salafism by those who were unaware and saw it as an innocent movement (the fabricated excuse was: in creed, it was the Salafi school of Ahl al-Sunnah, and in practice, the Hanbali school).

     Muhammad ibn Abd al-Wahhab further advanced the principles established by Ibn Taymiyyah, such as hostility towards Sufism, istighathah, and intercession. He also tried to criticize the imams of the various schools of thought. He began to declare that people living before his time and principles worshipped tombs and graves and were polytheists. He accused both Ahl al-Sunnah and Shia of polytheism. This label most pleased the desert Bedouins. For the desert people who had never seen the light of day, "Dolce Vita" was beginning! Since a legal basis had now been provided, marauders plundered settlements, shared women as concubines, and goods as spoils of war. Due to internal unrest and problems with Russia within the Ottoman Empire, the Wahhabi bandits quickly reached the Haramayn-i Sharifayn (Mecca and Medina). As a result, after conflicts, intrigues, and so on, Saudi Arabia, considered by many to be the first Salafi state, was founded in 1932.

     Over time, the Saudis reduced their harshness and reliance on sword and shield. They saw that besides the money from Hajj and Umrah, oil revenues were also increasing, so they began to spread their books with gilded, coated paper, and luxury prints all over the world, establishing centers everywhere. They tried to establish a theoretical framework for their cause and influence young people... and time worked in their favor! The religions of pure and unadulterated Wahhabi-Salafi states were presented as "Sunni" in sources. With the involvement of Jamal al-Din al-Afghani, Muhammad Abduh, Rashid Rida, Sayyid Qutb, and Hasan al-Banna, who emerged from Egypt, the center for producing discord and innovation in the 20th century, the scope further expanded.

     Then... Communism and Socialism collapsed worldwide (leaving a few dysfunctional remnants). As soon as the Cold War ended, a new enemy needed to be formed, and this enemy immediately presented itself in a - supposedly - "green" color: Al-Qaeda, terrorist acts, attacks in Kenya and Tanzania, the Taliban, September 11th, Afghanistan, Iraq, Yemen... the situation quickly became chaotic!

     The golden age of modern Salafism was about to begin... The struggle against Russia, the remnant of the USSR, in Chechnya, in Bosnia under Serbian oppression, in the mountains of Pakistan and Afghanistan, and in the lands of Iraq against the US and its allies, was the most preferred scene for the Salafi-looking Wahhabi movement, because it involved defending a homeland, and naturally, the simplistic logic of "one person is one person" applied. However, innocent defensive struggles in some places gradually degenerated, ranging from the killing of innocent civilians to terrorizing areas as suicide bombers. Furthermore, in places where Salafis settled, theoretical dissemination also accelerated with abundant Saudi money and aid. Concepts like homeland defense and jihad caused hot-blooded young men eager to do something to easily fall into this trap.

     Additionally, Salafis played an active role in the rapid spread of Islam in the West. They caused the young people they contacted to learn Islam in this way and to experience difficulties with their living environments.

     So, how do you recognize a Salafi, or someone who unknowingly falls into this path, or at least is somehow influenced by the Salafi mentality? Here are a few clues: If a person constantly talks about "taghut" (a word used in the Al-Quran Al-Kareem in a few places meaning things or people worshipped besides Allah, or things that distance one from Allah) and describes taghut as the regimes and forms of administration in many of the countries in the region called the contemporary Islamic World, and if they refer to Sayyid Qutb, Hasan al-Banna, Abdullah Azzam, Jordanian Khattab, Izz ad-Din al-Qassam, and the book "Milestones, and if they try to subtly criticize Sufism, Muhyiddin ibn Arabi, Wahdat al-Wujud, and the four imams of the schools of thought, and if they speak of the door of "ijtihad" not being closed and that it should not be closed, and if they try to derive meaning from the Quran according to their own understanding, and if they say that shaving the beard is forbidden, and if they claim that voting in Turkey or similar countries leads to shirk (polytheism), and if they call Ibn Taymiyyah "Shaykh al-Islam" and a great imam, and if they say that actions are a part of faith... if they hold such claims, which an average Anatolian person or someone who has studied in a madrasah, read the books of the four imams of the schools of thought and their students, and has been exposed to Sufism, or at least loves great Sufi figures, would not hear, then it can be understood that this person is at least unconsciously inclined towards the Salafi mentality!

The White Lotus ve Ahlaki Çöküşün Estetik Hâli: Batı Medeniyeti Nereye Gidiyor?

     Giriş: Lüksün Ardındaki Boşluk

     HBO’nun çok konuşulan dizisi The White Lotus, ilk bakışta zenginlerin tatilini konu alan, mizah ile dramı harmanlayan bir yapım gibi görünebilir. Tropikal otel ortamında geçen bu dizinin her sezonu, farklı bir coğrafyada tatil yapan Batılı elitlerin iç dünyasına açılan bir pencere sunar. Ne var ki bu pencere, sadece ferdi trajedilere değil, aynı zamanda bir medeniyetin topyekûn ahlaki çöküşüne işaret ediyor.

     Dizi; sadakatsizlik, cinsiyet rolleriyle oynama, aile yapısının çözülmesi, homoseksüellik ve tüketim kültürü gibi temaları üzerinden Batı’nın geldiği noktayı gözler önüne seriyor. Bu yazıda, The White Lotus dizisini merkeze alarak Batı’nın sözde “medenileşme” vetiresinin aslında insanı yozlaştırdığına ve fıtratından kopardığına değineceğiz. Bizim perspektifimizden, bu çöküşün izini süreceğiz.

diziden bir kare, topitoplar ekseriyette!

     1. Evlilik ve Aile mi Dediniz?

     Dizinin belki de en çarpıcı tarafı, evli karakterlerin birbirlerine karşı sadakatsizliğinin neredeyse sıradan bir davranış gibi işlenmesidir. Her sezon, evlilik içinde olan karakterler arasında gizli ilişkiler, kısa süreli hevesler ve aldatmalar dizinin temel dinamiklerinden biri hâline gelir. Modern Batı kültüründe, "şahsi özgürlük" adı altında ahlaki sınırların giderek belirsizleştiği, evlilik gibi kutsi bağların ferdi arzular uğruna kolayca harcandığı bir tablo çizilmektedir. Sözüm ona felsefi yaklaşımlar ve daha bir sürü yaldızlı argüman, "yüksek eğitim" almış eşlerin ağızlarında dolanır, her şeye bir kulp bulmaya çalışılır. Kariyer peşinde koşan kadınların evliliklerinde zaten, erkekler iyice perişan! Çocuklar ise, "özerklikten" tam özgürlüğe geçerken, aileleri ile olan herhangi bir manevi tarafı olmayan maddi bağ, iyice kendini belli eder. Çocukların, ebeveynlerin sözlerini dinlemek gibi bir çabası olmadığı gibi, anne terbiyesi gibi şeylerden mahrum oldukları için de, ilerideki yaşamlarında sahip olacakları tüm ahlaksızlıklara, daha küçükten "ısınmış" olur! Eşler arasında olmayan sıcaklık ve samimiyet, çocuklarla olan ilişkilerde iyice gün yüzüne çıkar zira. 

     Dolayısıyla, Batı'nın "evlilik" mefhumu, tamamıyla sözde, sathi, hiçbir derinliği olmayan, çoğu zaman çıkara dayalı, pragmatik ve soğuk bir sözleşmedir. Tarafları ve yeni nesilleri, kötülük ve ahlaksızlıktan korumak, sıcak bir yuva teşkil etmek gibi fazilet ve misyonu yoktur!

2. Homoseksüelliğin Normalleşmesi ve Dayatılması

     The White Lotus’un ikinci sezonu, özellikle homoseksüel karakterlerin ilişkilerini öne çıkarmasıyla dikkat çeker. Bu durum, yalnızca bir temsil meselesi değil, izleyiciye sürekli “bu da normaldir” mesajının verilmesidir. Artık dizilerde bu ilişkiler yalnızca görünmekle kalmıyor, aynı zamanda yüceltiliyor ve heteroseksüel ilişkilerden daha derin, daha manalı gösteriliyor. Zaten bazı dizi ve sinema seyretme platformu, birkaç senedir çok yoğun bir LGBT propagandası ve gündemi ile sürekli karşımızda. Hiç alakasız ve ana hikayeye hiçbir şey katmayan sapık karakterler, bir vesileyle, seyircinin gözüne sokuluyor. Cancel culture denilen ve kendi gibi düşünmeyen her kişi ve akımı lekelemek niyeti ile hareket eden kepaze linç kültürü de, yangına körükle gitmek konusunda elinden geleni ardına koymuyor!

3. Erkekliğin ve Kadınlığın Değersizleştirilmesi

     Dizideki erkek karakterler çoğu zaman edilgen, zayıf ya da suçlu konumundadır. Kadın karakterler ise ya manipülatif ya da "güçlü" olmanın sınırlarını zorlayan figürlerdir. Akademik kariyeri zirvede veya çalıştığı pozisyon itibariyle, herkesi imrendirecek konumda. Süklüm-püklüm erkek de, ya karısının başa kakmalarından ve dırdırından bıkmış onu gizli gizli aldatıyor ya da kuyruğunu kıstırmış kedi gibi oturup, çeşitli planlar kuruyor! 

     Bu yönüyle dizi, Batı’da cinsiyet rollerinin altüst olduğunu, fıtrata aykırı yeni modellerin empoze edildiğini göstermektedir. 

4. Tüketim, Hedonizm, Nefs, Kibir ve Boşluk

     Dizideki karakterlerin neredeyse hepsi maddi olarak zengin, refah içinde yaşıyor. Ancak bu refah, onları mutlu kılmıyor. Huzursuzluk, yalnızlık, güvensizlik, entelektüel kibrin getirdiği sonsuz şüpheler ve anlamsızlık hissi neredeyse tüm karakterlerin ortak paydası. Para, her türlü zevk, seyahat, lüks tüketim… hiçbir şey onları tatmin etmiyor. Tatmin etmesi de mümkün değil çünki bedenin isteklerini yerine getirmiş olmak, ruhi rahatlamaya pek bir faydası olmuyor.

5. Tek Eşlilik ve Erkeğin Dramı

      Seküler Batı'nın dayattığı şeylerden biri de, tarihte çok az cemiyette rastlanan monogami yani tekeşlilik. Dizi, bu bakımdan da erkeğin, adeta kolu kanadı kırılmış, çaresiz halinin bir aynası. Yukarıda saydığımız sıkıntılarının üzerine bu da konulduğunda, erkeğin hali hakikaten içler acısı oluyor. Daha doğrusu, hepsi birbiri ile alakalı ve ailenin direği olması gereken erkeği, bulunması gereken pozisyondan uzaklaştırıp adeta eritiyor! Zira hasbelkader evlendiği ve tabiri caizse tek kurşununu harcadığı kadın, kendisine zaten az alaka gösteren ve kariyer yahut iş peşinde koşan soğuk bir gölgeye dönüşünce, erkeğin yapacağı tek bir şey kalıyor; aldatmak. Soluğu aşağı kadınların koynunda alan erkek de, suçluluk psikolojisi kabardıkça da ya ailesinden giderek uzaklaşıyor ya da yalan söyleme konusunda uzmanlaşan bir iki yüzlü olup çıkıyor. 

Netice: Batı Nereye?

     The White Lotus, modern Batı’nın geldiği noktayı gözler önüne seren bir tür medeniyet eleştirisidir. Ancak bu eleştiri, izleyiciye ne bir çözüm sunar ne de kurtuluş yolu gösterir. Çünkü Batı'nın sahip olduğu değer sistemi, çürümüş temeller üzerine kuruludur. Ardı arkası kesilmeyen göç dalgaları ile iyice köşeye sıkışan bu sistem, hedonizmin ve bencilliğin pençesindeki fertlere merhem olmaktan çok uzak. Bakir coğrafyaların sömürüldüğü günlerin akabinde tesis edilen bu muvakkat zenginlik, daha ne kadar zaman, yalancı ve sun'i gülücükler saçmaya devam edecek acaba?!

İmam-ı Rabbani'nin Mektubat Kitabında Neler Var

     Ahmed bin Abdülehad ya da Ahmed Faruki Serhendi yahut daha ziyade tanınan adıyla "İmam-ı Rabbani"nin, kendi zamanında yaşamış olan muhtelif zevata yazdığı mektuplardan müteşekkil kitaba verilen isim bu. Kendisi, bid'atlerle olan mücadelesi, emr-i bil maruf yapmaktaki hassasiyeti, kelam, fıkıh ve tasavvuftaki derinliği, gelecek olan nesillere ışık tutması, yetiştirdiği (oğulları dahil) talebelerinin mükemmelliği ve dahan birçok üstün vasfı sebebiyle, "Müceddid-i Elf-i Sani" yani "ikinci binli yılların yenileyicisi" olarak da tanınmıştır. Üç cilt olarak toplanan ve çeşitli tercümeleri bulunan Mektubat'ta, kabaca hangi başlıklar var onlara bir bakalım (Allah'a ve Resulüne sevgi ve itaat zaten temeli olduğu için aşağıya yazılmadı):

     1. İtikad: Bu zatın kendisi, ilm-i kelamda müctehid olduğu için, mektuplarında çok derin itikadi meseleler vardır. Nitekim, dağda, çölde ve buna benzer yerlerde yaşayıp (şevahık-ı cibal), hiçbir dine inanmayan hatta puta tapan müşriklerin, Cennet veya Cehenneme gitmesi mevzusunda, kendisinin ictihadı, İmam-ı Matüridi ve İmam-ı Eşari'den farklı olarak şöyledir: "Bu müşrikler, Cennet’e de, Cehennem’e de girmeyecek, ahirette dirildikten sonra, hesaba çekilip, kabahatleri kadar mahşer yerinde azap çekeceklerdir. Herkesin hakkı verildikten sonra, bütün hayvanlar gibi, bunlar da yok edileceklerdir. Herkesin aklı, birçok dünya işlerinde bile şaşırıp yanılırken, iyiliği, merhameti sonsuz olan sahibimizin, peygamberleriyle haber vermeden, yalnız akılları ile bulamadıkları için, kullarını sonsuz olarak ateşte yakacağını söylemek, bu fakire ağır geliyor. Böyle kimselerin sonsuz olarak Cennet’te kalacaklarını söylemek, nasıl çok yersizse, sonsuz azap çekeceklerini söylemek de, öyle yersiz oluyor. O halde, cevabın doğrusu, bize bildirilendir. Yani mahşer günü, hesapları görüldükten sonra yok edileceklerdir." 

İlm-i kelamın her meselesinde ayrı ictihadı olmasına rağmen, meselelerin çoğunda, İmam-ı Matüridi ile birliktedir. 1. cilt 266. mektup, kendisine bahşedilen akaid ilminin bazısını içermektedir. Dolayısıyla bu kitabı okuyan, Ehl-i Sünnet mezhebinin çok ince meselelerine vâkıf olur.  

     2. Fıkıh: Mektupların bir kısmı, fıkıh ahkamını ayrıntılı bir şekilde açıklar. Sadece farz ve sünnetler değil, müstehab ve mendub olanları yapmak teşvik edildiği gibi, tenzihi mekruhtan bile sakınmanın ne kadar faziletli olduğu üzerinde ısrarla durulur. Fıkıhta bilhassa namaz ve namazla alakalı tüm bilgiler ve namaz esnasında sakınılması lazım olanlar, bir çok mektupta uzun bir şekilde izah edilir ve namazın dinin temel direği olduğu ve her şeyiyle mükemmel biçimde ifa edilmesi gerektiği, delilleriyle açıklanır.

Hanefi mezhebindekilerin, teşehhüdde otururken parmak kaldırmalarının yanlış olacağını anlatan kısım mesela, tam bir usul-i fıkıh dersidir.

     3. Bid'at ve Bid'atlerden kaçınma: Bu mevzu, birçok mektupta, kılı kırk yararcasına açıklanır ve bid'atlerin, Tarikat-i Nakşibendiye'ye bile bulaştığından esefle bahsedilir. Burada biraz daha derine girip, İmam- ı Rabbani'nin bid'atler konusundaki hassasiyetini incelemek lazım. İslam alimlerinin çoğu, amelde bid’atleri ikiye ayırdı: Sünnete muhalif olmayan yeniliklere, yani birinci asırda aslı bulunanlara, "bid’at-i hasene" dediler. Aslı bulunmayanlara, "bid’at-i seyyie" dediler. İmam-ı Rabbani hazretleri ise, aslı bulunanlara, bid’at ismini bulaştırmadı. Bunlara "sünnet-i hasene" dedi (mevlid okumak, minare, türbe yapmak gibi). Bid’at ismini, yalnız aslı bulunmayanlara verdi. 

     4. Sultan ve Devlet Adamlarına Nasihatler: İmam-ı Rabbani'nin nasıl büyük bir alim olduğunu ve ufkunun ne kadar geniş olduğunu gösteren kısımlarından birisi! Öyle birini düşünün ki, sadece ilmini artırmak, tasavvufta derinleşmek ve talebelerini yetiştirmek ile ilgilenmiyor, bir yandan da çok mühim bir hadisi de hayata geçiriyor: "Din, kılıçların gölgesi altındadır". Yani, dinin ve İslam ahlakının doğru olarak öğrenilmesi ve milletin din yobazlarının, fen yobazlarının iğfallerinden, tuzaklarından kurtulması, kuvvetli bir devletin yardımı ve himayesi ile olur. Bu maksatla, Ahmed Faruki Serhendi, kendi zamanında yaşamış olan ileri gelen devlet adamı ve yöneticilerine nasihat dolu mektuplar yazmış ancak yazarken, o derece nazik ve edepli ifadeler kullanmıştır ki, üslubuna hayran olmamak elde değil! 

Bu mektuplardan birisi ise (3. cilt 47. mektup), doğrudan zamanın padişahı olan Selim Cihangir hana yazılmıştır. Mektubun muhtevası, yukarıdaki hadisin açıklaması hüviyetinde olmakla beraber, İmam-ı Rabbani'nin çok ince ve tatlı üslubu altına gizlenmiş mesajlarla doludur ve esasında, devletin İslamiyet'ten ayrılmaması ve ordusunun daima cihada hazır olması gerektiğini ima eder. İmam-ı Rabbani ise, bu mektupta kendisini, sultanın devletinin ve ordusunun, ancak aşağı bir duacısı olarak görür ve daima onların selameti için dua eder olduğunu belirtir! Bu mektup (ve buna benzer diğerleri) çok mühimdir çünki, Cihangir hanın devlet adamları, büyük veziri ve hatta baş müftüsü Ehl-i Sünnet itikadında değildi. Yine bu meyanda, devletin Diyanet İşleri Reisine ve Han-ı Hanan namıyla tanınan Gucerat Valisi Miraz Abdürrahim'e yazdığı, otuzdan fazla mektup vardır, sadece birinci ciltte.

     5. Tasavvuf: Hacim olarak belki de en çok yer kaplayan başlıktır. Tasavvuf yollarına bulaştırılan bid'atlerden tutun da, günlük yapılması lazım olan zikirlere kadar, sayısız ara başlıkla ele alınır. Tabi, tasavvuf ve ehemmiyetinden çok bahsedilir ama "cahil sofu"nun şeytanın maskarası olacağı da vurgulanarak, tarikat talebelerini ilim öğrenmeye teşvik eder. Bunların yanı sıra, hiç duymadığımız bazı kelime ve mefhumlar da vardır: Kümun ve büruz, kabz ve bast, bî-çun ve bî-çigûne, hafi, ahfa. Duyduklarımız da yok değil: nazar ber kadem, sefer der vatan, yâd-ı daşt, yâd-ı gird, halvet der encümen.

     6. Emr-i bil maruf ne Nehy-i anil münker: İmam-ı Rabbani'nin, bugün bile konuşulan ve izinden gidilen bir alim ve müceddid olmasının arkasında yatan sebeplerden birisi de bu konu üzerindeki hassasiyetidir. Zira, yazdığı bazı mektuplarda, iyiliği emretme ve kötülükte alıkoyma üzerinde titizlikle durduğu görülür. Burada zikredilmesi gerekenlerden birisi mesela şu; kendisinin, Muhyiddin-i Arabi ve onun  yazdıklarına karşı tutunduğu tavır. Arabi'yi olduğu gibi kabul etmenin, Ehl-i Sünnete muhalif olacağını belirtmiş, buna mukabil, her şeyiyle Ehl-i Sünnet dışı tutmanın da uygun olmayacağını belirtmiştir. 

     7. Farz ve Sünnet Dengesi: Günümüzde de, cahil tarikatçilerin tökezlediği yerlerden birisi, mektuplarda çok net olarak farkını belli eder: Farzlar, okyanus gibidir, nafileler (sünnetler dahil) ise, farzların yanında damla kadar bile değildir! Dolayısıyla farzları geciktirecek hatta kazaya bıraktıracak nafileler, ibadet değil, günahtır. Farzların kazalarını yerine getirmeyip de, nafilelerle meşgul olanlar da, haliyle boşa kürek çekmiş olurlar. 

     8. Eski Felsefecilerin Ahmaklığı: İmam-ı Rabbani, eski Yunan felsefecilerinin, İslamiyet'e uymayan sözlerini reddetmiş, yanıldıklarını ispat etmiş ve onları büyük bilenleri rezil etmiştir!

     9. Dünya Sevgisinin Kalpten Çıkarılması: Mektubattan birkaç mektup dahi, safiyane bir şekilde  okuyan birisinin, kalbinde hemen fark edeceği bir değişiklik vardır; dünyaya meylin azalması. Okuyucularının ahiretini kurtarma gayreti, hem üst hem alt metinde hatta aradaki beyit ve şiirlerde bile kendini belli eder. Burada, kendi kardeşine yazdığı bir mektuptan kısa bir bölüm alalım: "Kardeşim! Dünyanın vefasızlığı dillerde dolaşmaktadır. Dünyaya düşkün olanların alçaklıkları, cimrilikleri herkesçe bilinmektedir. Kıymetli ömrünü, böyle faydasız, yalancı için elden kaçırana yazıklar olsun!"

     11. Dini Öğreten Hocaya Teslimiyet: Bu konunun üzerinde de çok durulur ve şu halin altı çizilir: "İki şeyi elden kaçırmamak lazımdır: Birincisi, İslamiyet'in sahibine uymak “aleyhisselam”. İkincisi, bağlı olduğu rehberini yalnız Allah için sevmektir. Bu iki şey varken, hiç bir şey verilmese, hiç üzülmemelidir. Birgün gelir, elbet verirler. Fakat Allah göstermesin, eğer bu ikisinden birisi sarsılırsa, hasıl olan halleri ve zevkleri istidraç bilmelidir. Bunları haraplık ve yıkım saymalıdır." Yine aynı bapta şöyle yazar: "Teveccüh-i pîr-i kâmil dağ gibi zulmeti ve kederleri, her ne yol ile meydana gelirler ise gelsinler, sadık müritten def eder." 

     12. Gençlik Zamanında Yapılan İbadetler: Birçok mektupta, kıymetli olan ibadetin, nefsin azgın seyrettiği gençlik yıllarında yapılan olduğu üzerinde durulur. Bu kısmı doğrudan kitaptan alırsak daha hoş olacak: "Yavrum! Gençlikte, nefsin arzuları, insanı kapladığı gibi, ilim öğrenilecek, ibadet yapılacak en karlı zaman da gençliktir. Gençlikte, şehvetin, asabiyetin kapladığı anlarda, İslamiyet'in bir emrini yerine getirmek, ihtiyarlıkta yapılan aynı ibadetten çok üstün ve kıymetli olur. Çünki maniler karşısında, ibadeti yapmak güçlüğü, sıkıntısı, o ibadetlerin, şanını, şerefini göklere çıkarır. Mani olmayarak, kolay yapılan ibadetler, aşağıda kalır. Harp zamanında, askerin kıymeti artar ve muharebede ufak bir hizmetleri, sulh zamanındaki büyük gayretlerinden daha kıymetli olur."

     13. Eshabın Üstünlüğü: Yine birçok mektupta zikredilen ve inceden inceye, hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde ispat edilen ve hakikaten okurken hayran olunan başlıklardan birisi. Burada elbette, her tarafı kaplayan bid'at bulutlarının neticesinde oluşan bazı bozuk fikirlerin bertaraf edilmesi zaruri olduğu için, kendisi bu mevzuda çok uzun yazılar yazmış hatta bu meyanda, başlı başına bir kitap dahi telif etmiştir.

     14. Sohbetin Ehemmiyeti: Üzerinde basa basa durulan noktalardan biridir. Sohbetle ele geçen feyiz ve bereketin, başka hiçbir şekilde olamayacağı belirtilerek, taliplerin muhakkak bir arada bulunmaya çalışmaları teşvik edilir. Mektupların bazılarında, kendisine tevcih edilen suallere, "bunun cevabı ancak yakın olmakla verilebilir, yazarak olmaz" minvalinde tembihler vardır. 

*En sona ufak fakat mühim bir not koymak lazım. Mektubat kitabının bazı kısımlarını anlamak zor olduğu ve haliyle anlaması zor olan konuların, tercümelerinin sıkıntılı olabileceği göz önüne alınarak, piyasada mevcut tercümelere ihtiyatla yaklaşmak lazım. Dolayısıyla Hakikat Kitabevi'nin Mektubat Tercemesi burada çok önemli bir yer kaplıyor. Hatta, "o kadar vaktim yok ama Mektubat'tan biraz tat almak istiyorum, nasıl yapsak acaba" diyenler için, hazır lokmalar da var: Kıymetsiz yazılar!